UGAL - APARATUA

16.1 UGALKETA, SEXUA ETA NERABEZAROA. Gizakion sexu-ugalketa, bi ugaltze-zelula elkartzen dira, sexu bakoitzeko gizabanako banarenak.

16.1.1 SEXU – KARAKTERAK.

·        LEHEN MAILAKO SEXU KARAKTERAK: Gonadak eta ernaltzeko organoak dituzte.

·        BIGARREN MAILAKO SEXU KARAKTEREAN:  Sexu batekoek edo bestekoek baino ez dituzten kanpo – ezaugarriak dira

16.1.2. ZER DIRA BIGARREN MAILAKO SEXU – KARAKTEREAK.

10 ETA 18 URTE:

·        SORBALDAK ZABALDU ETA MUSKULUAK GARATU EGITEN DIRA.

·        Ilea asaltzen da gorputzaren hainbat lekuetan

·        Ahotsa baxuagoa egiten da

·        Zakila handiagotu egiten da

16.1.3 NERABEZAROA, ALDAKETA GARAIA: Nerabezaro, gutxi gorabehera bederatzi urtetikhemezortzi bitarteko aldi da.

16.2 GIZONEZKOEN UGALTZE – APARATUA:

·        BARRUKO SEXU – ORGANOAK:  Testikulu edo barrabilak, ugaltze Kodiak eta guruin erantsiak dira.

·        KANPOKO SEXU ORGANOAK:  Zakila eta eskrotoa dira, eta gametoak emakumearen ugaltze – aparatuatik barruan eramateko zeregina du

                                     

                          

16.3 EMAKUMEZKOEN UGALTZE APARATUA:

• BARRUKO UGALTZE ORGANOAK: Obulutegiak eta ugaltze – Kodiak dira, eta obuluak sortzeko
• Kanpoko sexu organoak bulba): Ezpainak eta klirotia dira

MUSKULUAK ETA HEZURRAK

12.1 MUSKULU-SISTEMA.

12.2 LOKOMOZIO-APARATUA: Mugimendua honako bi sistema Hajek aldi berean ematen duten erantzunaren ondorioa da: MUSKULU SISTEMAK, aldi batetik, eta HEZURREK, eta GILTZADUREK osatzen duten ESKELETO – SISTEMAK, bestetik. Bi sistema horiek LOKOMOZIO – APARARUA osatzen dute.

12.1.2 MUSKULUAK.

• SABELA: Muskuluaren erdialdea da, eta uzkurtu eta erlaxatu egiten da.
• TENDOIAK: Muskuluaren bi muturrak dira, eta horiexetatik lotzen zaizkie muskuluak hezurrei. Gorputzetik hurbilen dagoen muturrari BURUº deritzo.

12.1.3 ETA 12.1.4

12.2 ESKELTO SISITEMA: Eskeleto sistema hezurrek eta giltzadura edo artikulazioa  osatzen duta.

12.2.1 ESKELETOA:

·        SORBALDA – GERRIKOA:  Bi lepauztaiak eta bi omoplato edo sorbalda – hezurrak hartzen ditu

·        PUBLIS – GERRIKOA:  Bi Seur koxalek, Seur sakroak eta kokzixak osatzen dute.

ZIRKULAZIO - APARATUA

                                                    ZIRKULAZIO - APARATUA.

            9.1 ELIKAGAIEN BANAKETA. Organismoa ezinbesteko du elikagaiak eta oxigenoak zeluletara eramatea da eta zelulen hondakinak eta CO2a hartu eta iraitze – organietara helaraztea.

9.2  ZIRKULAZIO APARATUA.

·        ODOLA: Garraiobidea da.

·        ODOL- BASOAK: Odola daramaten odien sarea osatzen dute.

·        BIHOTZA: Pompen moduan diharduen organoa da.

9.3 ODOL – BASOAK.

·        ARTERIAK: Bihotzetik organoetara daramate odola .

·        BENAK: Organoetatik bihotzera daramate odola.

·        KAPILARRAKO: Odol – basoak fin finak eta oso pareta mehekoak dira.

9.3 ZIRKULAZIO – APARATUAREN ESKEMA:

ARNAS - APARATUA.

 JONAY VENERO 3:D 2011-11-04 BIOLOGIA, JOSU PIKABEA JAUNA

               DIGESTIO - APARATUA

7.1 DIGESTIOA ETA ELIKAGAIAK XURGATZEA.

Digestio – aparatuak janarien elikagaiak lortzeko darabilen prozesuan , honako hiru Hajek lortzen dira: digestio mekanikoa, digestio kimikoa eta xurgatzea

7.2 DIGESTIO MEKANIKOA:

Janaria mastekaitzeko eta digestio – odiaren zehar eramateko prozesua da.

• ELIKADURA – BOLOA: Mihiak  hestegorriantz  bultzatsen du.
• KIMOA: Pareton beste mugimendu batzuen eraginez, janaria digestio urnekin nahasten da.
• KILOA: Hesteetan dagoenean kiloa deitzen da.

7.3 DIGESTIO KIMIKOA:

§         DIGESTIO – URINA: Digestio kimikoan parte hartezn duten digestio urnetan, entzimak eta urgaileko eta hesteetako paretetan dauden digestio guruin eta auzo

1.      DIGESTIO GURUINAK:  Jarietzen dituzten beste substanrzia batzuk daude.

7.4. ELIKAGAIAK XURGATZEA:

Elikagaiak handia hesteetako mikrobiloetako zelulak xurgatzeko moduko molekulak txikitan zatikatzen dira.

7.5 MASTEKATZEA ETA IRENSTEA.

a)      Janaria ahoan sartezen denean. Listu – guruinak lista jariatzen hasten da elikadura boloa lubrifikatzeko.

b)      Elikadura – boloa birrinduta eta listuarekin nasita dagoenean, heste gorria igarotzen da.

7.6 DIGESTIO KIMIKOA OSATZEN DUTEN PROZESUAK.

·        AHOA: Listu – gurinek listua osatzen dute. Listuan, elikadura – boloa bustitzen eta lubrifikatzen duten mucus edo mukia dago. Listuak, halaber, almidonaren digestio kimikoa hasten duen amilasa izeneko entzima ere badu

7.6.2

·        URDAILEAN: Urdailaren paretako guruinek urdail – urin edo urin gastrikoak sorteen dituzte. Urinotan, proteinak digeritzen dituzte azido klorhidriko eta pepsina entzima daude.

7.6.3

·        HESTE MEHARRA: Gibela lipioen digestio laguntzen duen behazuna sorteen du.

epiglotisa

digestio - aparatua

Organismoaren nutrizio - funtzioa osatzen duten prozesuen artetik, digestio aparatuari janaria digeritzea dagokio, hau da, zelulek behar dituzten elikagaiak janariak eraldatus lortzea